Από την εισήγησή μου στη παρουσίαση του βιβλίου

«Όσα οι ψυχές δεν λησμονούν» της Δήμητρας Παναρίτη

Αθήνα 30/9/2017

Πολλαπλά τα επίπεδα του πονήματος της Δήμητρας Παναρίτη, πολλαπλές και οι αναγνώσεις του - κάτι που ισχύει, άλλωστε, για κάθε έργο που σέβεται τον εαυτό του και τον αναγνώστη του. Εγώ θα μείνω σε δύο από αυτά, τα πιο σημαντικά κατά τη γνώμη μου.

Και ξεκινώ από το δεύτερο κι ας είναι πρωθύστερο -δεύτερο με την έννοια της χρονικής στιγμής που έγινε αντιληπτό μιας και απαιτείται μελέτη του βιβλίου και αυξημένη προσοχή σε έννοιες πέρα από τα γεγονότα που τις πλαισιώνουν. Αναφέρομαι στις απόψεις, ιδέες, κοσμοθεωρίες αν θέλετε της συγγραφέως, οι οποίες βρίσκουν την ευκαιρία να διατυπωθούν και να ξεδιπλωθούν σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας είτε δια στόματος κάποιου από τους ήρωες ή σαν συγγραφικές καταγραφές, σαν να μιλά η ίδια η ζωή δια στόματος και φωνής Δήμητρας. Η συγγραφέας με μεγάλη προσοχή και ιδιαίτερη ευαισθησία παρακολουθεί τις εξελίξεις στη χώρα μας τα τελευταία πενήντα χρόνια - ωστόσο δεν μένει απλός παρατηρητής. Εκφέρει άποψη βασισμένη σε προσεκτικές παρατηρήσεις και μετά από έντονο στοχασμό στηλιτεύει ή επαινεί, καταδικάζει ή συγχαίρει και συχνά αναδεικνύει τα θετικά εκείνα στοιχεία, τα συνήθως αφανή και αθόρυβα, τα οποία όμως είναι τόσο σημαντικά για να κρατήσουμε την ελπίδα για ένα πιο ανθρώπινο αύριο.

Το πρώτο επίπεδο τώρα, εκείνο που γίνεται άμεσα αντιληπτό από την πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου, είναι αυτή καθαυτή η ιστορία. Καταιγιστική δράση, συνεχείς εναλλαγές και ανατροπές, νέα πρόσωπα που έρχονται να πλαισιώσουν εκείνα που ήδη γνωρίσαμε, γεγονότα που αλλάζουν εκ βάθρων τη ζωή των ηρώων αλλά και της κοινωνίας. Ουσιαστικά αυτή η πεντηκονταετία με τις αλλαγές που επήλθαν στη χώρα μας κατά τητη διάρκειά της είναι η βάση, το πλαίσιο μέσα στο οποίο η Δήμητρα Παναρίτη τοποθετεί με δεξιοτεχνία και μαεστρία μία μία τις ψηφίδες της - άλλες πολύχρωμες και λαμπερές κι άλλες μουντές και γκρίζες, όπως αναφέραμε στην αρχή - και τις ενώνει με το μαγικό υλικό της έμπνευσης. Έτσι δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο ψηφιδωτό και μας το χαρίζει να το ατενίσουμε, να το ψηλαφίσουμε, να το οικειοποιηθούμε και να το απολαύσουμε. Ταξιδεύουμε στον χωροχρόνο και την ιστορία, βιώνουμε ξανά καταστάσεις οι παλιότεροι και ενημερώνονται οι νεότεροι, αγωνιούμε με τις εξελίξεις, παθιαζόμαστε με τους ήρωες αντιπαθώντας τους «κακούς» και στηρίζοντας ολόψυχα τους «καλούς» και ανυπομονούμε να δούμε τη συνέχεια και πώς -και εάν- η ζωή θα τιμωρήσει τους πρώτους και θα ανταμείψει τους δεύτερους. Θα το κάνει; Θα έλθει η δικαίωση; Θα ισχύσει το «δι' ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν» του αρχαίου ορισμού της τραγωδίας;